مقالات
۱۰ خطای رایج در اجرای WPS که منجر به رد بازرسی می‌شود
مقدمه
دستورالعمل جوشکاری یا WPS (Welding Procedure Specification) سندی است که راهنمای جوشکار در حین اجرای جوش است. با اینکه بسیاری از پروژه‌ها دارای WPS معتبر هستند، اما در عمل، خطاهای متداول در اجرای آن باعث رد شدن جوش توسط بازرس می‌شود. شناخت این خطاها و پیشگیری از آن‌ها، نقش کلیدی در کاهش هزینه‌های دوباره‌کاری و تأخیر پروژه دارد.
۱. استفاده از الکترود یا فیلر اشتباه
یکی از خطاهای رایج، استفاده از الکترودی است که با شماره، برند یا ترکیب شیمیایی متفاوت از WPS باشد. مثلاً استفاده از E6013 به‌جای E7018 در سازه‌های بحرانی، منجر به کاهش استحکام و رد جوش خواهد شد.
راه‌حل:
بازرسی قبل از جوش با تأیید کد الکترود و انطباق آن با WPS و PQR.
۲. عدم رعایت پیش‌گرمایش (Preheat)
در فولادهای کم‌آلیاژ و ضخامت بالا، عدم انجام پیش‌گرمایش منجر به ترک گرم یا شکست می‌شود. این مورد یکی از دلایل اصلی رد جوش در مخازن تحت فشار است.
راه‌حل:
استفاده از ترمومتر دقیق، ثبت دمای سطحی و نظارت بازرس حین گرم‌کردن.
۳. استفاده از پارامترهای نامناسب (آمپر، ولتاژ، سرعت حرکت)
در موارد زیادی، جوشکارها برای راحتی، از پارامترهایی خارج از بازه WPS استفاده می‌کنند. این موضوع باعث نفوذ ناکافی یا حتی سوختگی کناره‌ها (undercut) می‌شود.
راه‌حل:
نصب آمپرمتر در مدار جوش و تنظیمات دقیق توسط سرپرست فنی.
۴. اجرای پاس ریشه با فرآیند اشتباه
در برخی پروژه‌ها، مثلاً خطوط لوله، ریشه باید با TIG یا SMAW اجرا شود، اما جوشکار به دلیل سرعت از GMAW استفاده می‌کند که خلاف WPS است.
راه‌حل:
تفکیک فرآیند مجاز برای هر پاس و نظارت مرحله‌ای بازرس.
۵. جوشکاری خارج از موقعیت مجاز
WPS ممکن است فقط برای حالت افقی یا تخت مجاز باشد، اما جوشکار بدون اطلاع، در موقعیت عمودی یا سقفی جوشکاری می‌کند که موجب رد آزمون‌های NDT می‌شود.
راه‌حل:
علامت‌گذاری موقعیت‌ها و آموزش موقعیت مجاز برای هر WPS.
۶. عدم پاکسازی سطح قبل از جوشکاری
زنگ‌زدگی، رنگ، چربی یا رطوبت سطح می‌تواند باعث ورود ناخالصی به جوش و تخلخل (porosity) شود.
راه‌حل:
استفاده از سنگ فرز، برس سیمی و حلال قبل از هر پاس جوش.
۷. عدم کنترل بین‌پاس (Interpass Temperature)
حرارت بیش‌ازحد در حین پاس‌های پی‌درپی باعث تغییر ساختار متالورژیکی فلز و کاهش خواص مکانیکی می‌شود.
راه‌حل:
استفاده از ترمومتر تماس و محدودکردن زمان بین پاس‌ها.
۸. اجرای جوش خارج از محدوده ضخامت تایید شده
اگر PQR برای ضخامت ۸ تا ۲۰ میلی‌متر تایید شده، جوش دادن قطعه ۴۰ میلی‌متری بدون WPS جدید منجر به مغایرت جدی خواهد شد.
راه‌حل:
مطابقت دقیق بین ضخامت واقعی قطعه و دامنه تایید شده WPS.
۹. استفاده از الکترود مرطوب یا فاسد
الکترودهای رطوبت‌خورده باعث پاشش، ترک گرم، یا تخلخل می‌شوند که در آزمون RT یا UT مشخص شده و باعث رد نهایی خواهد شد.
راه‌حل:
نگهداری در آون مخصوص و ثبت زمان خارج‌شدن از گرمخانه.
۱۰. عدم اجرای آزمون بصری (VT) قبل از NDT
بسیاری از جوشکارها پس از پایان جوش، ناحیه جوش را بررسی نمی‌کنند و نقص‌هایی مانند undercut یا slag باقی می‌ماند و در PT یا RT نمایان می‌شود.
راه‌حل:
بازرسی چشمی توسط بازرس یا جوشکار آموزش‌دیده قبل از انجام هر تست غیرمخرب.
تجربه میدانی از پروژه‌های رابین پایا
در پروژه اجرای اسکلت فلزی یکی از سوله‌های صنعتی در شهرستان نور، تیم بازرسی ما پس از بررسی اولیه متوجه شد که جوشکارها از الکترود اشتباه و خارج از تاریخ انقضا استفاده می‌کردند. پس از اصلاح فرآیند، درصد پذیرش در تست UT از ۶۲٪ به ۹۵٪ رسید و مانع تأخیر ۱۰ روزه پروژه گردید.
جمع‌بندی
هر یک از این ۱۰ مورد، اگرچه ممکن است کوچک به نظر برسد، اما می‌تواند منجر به رد نهایی جوش و توقف پروژه شود. آموزش، نظارت مداوم، و استفاده دقیق از WPS، سه اصل طلایی در کنترل کیفیت جوش هستند.